Tymoteusz Cichoń
Co to jest partnerstwo
Partnerstwo lokalne polega na aktywizowaniu całych społeczności i zachęcaniu ich do współpracy przy definiowaniu lokalnych problemów i rozwiązywaniu ich na poziomie osiedla, gminy, miasta czy powiatu. Świadomość, że oddolne inicjatywy można zrealizować, a lepsze
efekty osiąga się poprzez współpracę a nie spory, motywuje do wytężonej pracy i podejmowania nowych zadań.
Czasy, kiedy to rozwiązywaniem każdego z problemów społecznych i gospodarczych zajmowała się jedna, wyspecjalizowana instytucja, a specjaliści z różnych dziedzin nieraz nie wiedzieli nawzajem o swoim istnieniu, należą bezpowrotnie do przeszłości.
W epoce społeczeństwa informacyjnego, w której różnorodne tropy myślowe przeplatają się, zanikają i pojawiają w najmniej spodziewanych miejscach, jedynym sposobem na sprawne działanie społeczne jest podejście całościowe i wieloaspektowe. Aby jednak problemy ujmować całościowo, niezbędna jest współpraca między osobami i organizacjami o różnorodnych zakresach działań.
Idea długofalowej współpracy między lokalnymi władzami, organizacjami oraz społecznie odpowiedzialnymi przedsiębiorcami spotyka się z coraz większym zainteresowaniem osób i instytucji zainteresowanych wspólnym działaniem na rzecz rozwiązywania problemów społecznych i gospodarczych lokalnej społeczności. Współpraca pomiędzy takimi partnerami społecznymi, niezależnie od różnic istniejących pomiędzy nimi, jest łatwiejsza jeśli opiera się o doświadczenie działania na rzecz tej samej lokalnej społeczności.
Partnerstwo jest jedną z podstawowych zasad Unii Europejskiej, a doświadczenia z pierwszych lat obecności Polski w Unii wskazują, iż efektywne wykorzystanie funduszy nie może obejść się bez tej formy współpracy.
Pojęcie partnerstwa jest bardzo szerokie, istnieje zatem wiele jego rodzajów. Oto przykładowa definicja partnerstwa: “Partnerstwo to włączenie w proces podejmowania decyzji i ich realizację odpowiednich szczebli władz wspólnotowych i krajowych, jak również instytucji i środowisk regionalnych oraz lokalnych, najlepiej znających potrzeby i możliwości swego regionu. Jest to jedna z zasad wdrażania funduszy strukturalnych” (Europejski Fundusz Społeczny).
Również termin „partnerstwo lokalne” nie posiada jak dotychczas w pełni opracowanej i „jedynej obowiązującej” definicji. Związane jest to z wieloaspektowością i różnorodnością form partnerskiej współpracy.
Niezależnie od indywidualnego charakteru każdego partnerstwa, wynikającego z określonych warunków lokalnych, można wskazać cechy, które pozostają niezmienne:
Partnerstwo lokalne – międzysektorowe to strategiczne przymierze...
• Organizacji reprezentujących różne sektory życia społecznego;
• Zawarte w celu współpracy przy realizacji projektu lub programu;
• Do którego wszyscy partnerzy wnoszą swoje kompetencje i zasoby;
• W którym wspólnie ponoszą ryzyko i koszty;
• Oraz dzielą się korzyściami wynikającymi z osiągnięcia wspólnych celów partnerstwa i celów poszczególnych partnerów.
Dlaczego partnerstwo
Gdy mówimy o partnerstwie lokalnym, mamy na myśli współpracę trwałą, efektywną, ukierunkowaną na cele i transfer wiedzy – współpracę, w której podmioty nawzajem się ubogacają, otwierając się na bogactwo doświadczeń innych i na odmienne sposoby myślenia. Trójsektorowe partnerstwo jest próbą lepszego wykorzystania zasobów i możliwości w dyspozycji organizacji i instytucji działających w sektorze publicznym, gospodarczym i pozarządowym zarówno na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym.
Partnerstwa lokalne są konstruowane dla wspólnego rozwiązywania problemów, wymiany zasobów i doświadczeń, lepszej koordynacji działań itd. Organizacje uczestniczące w partnerstwie działają zatem w oparciu o wypracowane przez nie zbiorowe cele, nowe reguły decyzyjne, wspólne zadania oraz działania.
Wszyscy wiemy, że na rzecz społeczności powinno się działać wspólnie, lecz trudności jakie przewidujemy (różne sposoby działania w poszczególnych sektorach, niespójne interesy, możliwość zdominowania przez jednego partnera, nieumiejętność prowadzenia procesu, konflikty i zaszłości personalne) powodują, że nie są podejmowane tego typu inicjatywy. Należy jednak rozważyć, jak wiele jest zalet pracy w grupie łączącej różne podmioty:
• Rozwój „kapitału ludzkiego” – okazja do szkoleń, praktyk, wymian;
• Poprawa skuteczności działania – redukcja kosztów, większa efektywność działania, dostarczanie lepszych usług;
• Innowacje organizacyjne;
• Lepszy dostęp do ludzi, czasu, pieniędzy, rzeczy, informacji;
• Większa efektywność – dostosowanie oferty do potrzeb odbiorców dzięki lepszej wiedzy na temat lokalnej społeczności;
• Wzrost reputacji i wiarygodności;, możliwość zdobycia większego rozgłosu;
• Stworzenie stabilnego społeczeństwa.
Jeśli bilans zysków z planowanej współpracy przewyższa potencjalne trudności, jakie możemy napotkać, warto jest zainteresować się zjawiskiem lokalnych partnerstw oraz poznać elementy tego typu współpracy.
Rodzaje partnerstw lokalnych
W oparciu o różnorodne formy funkcjonowania partnerstw lokalnych i lokalnych inicjatyw partnerskich możemy stwierdzić, że najczęściej przybierają one następujące formy:
• forum współpracy partnerów, wspólnie realizujących określone działania i wdrażających różnorodne inicjatywy na rzecz społeczności lokalnej;
• platforma współpracy pomiędzy różnorodnymi partnerami, którzy wspólnie w sposób systematyczny, trwały i z wykorzystaniem innowacyjnych metod oraz środków planują, projektują, wdrażają i realizują określone działania i inicjatywy, których celem jest rozwój lokalnego środowiska społeczno-gospodarczego i budowa tożsamości lokalnej wśród członków danej społeczności.
Rodzaje partnerstw lokalnych:
Najczęściej spotykane są następujące typy partnerstwa:
a) partnerstwa publiczno – prywatne (PPP) – to umowa instytucji publicznej i organizacji prywatnej, zawarta w celu zrealizowania określonego przedsięwzięcia ze sfery zadań publicznych.
b) partnerstwa projektowe – cele partnerstwa są ściśle określone w projekcie, a powołanie takiego partnerstwa jest często związane z wymogami konkursowymi, stawianymi przez podmiot, który finansuje realizację zadania.
c) partnerstwa branżowe/sektorowe – to platforma porozumienia organizacji/instytucji prowadzących zbliżoną działalność.
d) partnerstwa lokalne/trójsektorowe – to porozumienie instytucji publicznych, przedsiębiorstw i organizacji pozarządowych, które chcą wspólnie działać na rzecz swojego regionu, osiedla, gminy, powiatu.
Najbardziej ogólnym z możliwych wyszczególnień form funkcjonowania partnerstw lokalnych jest podział partnerstw na:
a) partnerstwa o strukturze formalnej, posiadające osobowość prawną oraz
b) partnerstwa o strukturze nieformalnej, które tej osobowości nie posiadają.
Mając na względzie sposób realizacji działań przez partnerstwo, możemy wyróżnić dwa zasadnicze rodzaje partnerstw lokalnych:
a) partnerstwo koordynujące - w jego ramach może być wdrażanych wiele różnych działań prowadzonych w rozmaitych obszarach i dziedzinach; nie angażuje każdorazowo w poszczególne działania całego swojego zasobu sił i środków. Za realizację konkretnych działań odpowiadają grupy zadaniowe (robocze), złożone z poszczególnych partnerów.
b) partnerstwo wykonawcze - tutaj cały zasób sił i środków partnerów jest zaangażowany w realizację jednego działania lub wdrażanie jednej inicjatywy. Partnerstwa tego typu mają na ogół charakter krótko- bądź średnioterminowy, realizują jeden konkretny projekt i działają w jednym, ściśle określonym obszarze. Partnerstwa tego typu na ogół kończą swoją działalność w momencie zakończenia realizacji projektu, do wykonania którego zostały utworzone.
Partnerstwa współpracujące ze sobą na dość luźnych zasadach są nazywane sieciami. Celem takiego partnerstwa jest głównie wymiana informacji. Modele procesów i struktury sieci są bardzo nieformalne.
Organizacje działające wspólnie, które charakteryzują bliższe związki, są uznawane za koalicje. Obejmują one zadania, które wymagają środków wykraczających poza dzieleniem się informacjami. Członkostwo jest w nich bardziej stabilne, a procesy zachodzące w koalicji i jej struktury są bardziej sformalizowane.
W partnerstwie federacyjnym organizacje członkowskie są ściśle powiązane. Cel jest konkretny, często złożony i dalekosiężny, a członkostwo jest bardzo stabilne. Modele procesów i struktury federacji prawie zawsze są wyrażone na piśmie, niejednokrotnie jako dokumenty prawne.
Można również dzielić partnerstwa w zależności od tego kto był ich inicjatorem:
• Partnerstwo tworzone z inicjatywy osób fizycznych, często lokalnych partnerów, którzy chcą aktywnie wpływać na swoje otoczenie.
• Lokalne partnerstwa budowane z inicjatywy przedsiębiorców, organizacji gospodarczych lub zawodowych
• Partnerstwa tworzone z inicjatywy ciał publicznych.
Budowanie partnerstwa lokalnego
Skuteczne budowanie partnerstwa lokalnego wiąże się z koniecznością przestrzegania pewnych zasad, bez których zastosowania nie będzie możliwe skuteczne funkcjonowanie partnerstwa. Do tych zasad należą:
1) równość wszystkich partnerów wobec siebie;
2) budowanie partnerstw oddolnie na poziomie lokalnym;
3) wspólne planowanie i podejmowanie decyzji a następnie ich wspólne wdrażanie;
4) innowacyjność i kompleksowość podejmowanych działań;
5) zaufanie, otwartość i jawność działań;
6) koncentracja na rzeczywistych problemach społeczności lokalnych;
7) łagodzenie konfliktów;
8) poszerzanie kręgu partnerskiego.
Przestrzeganie powyższych zasad nie jest gwarancją sukcesu, ale pozwala na prawidłowe funkcjonowanie partnerstwa i unikanie przez jego uczestników fundamentalnych błędów, które powodują nieskuteczność podejmowanych działań w ramach partnerstwa.
Etapy tworzenia partnerstwa lokalnego
Przygotowywanie i budowanie partnerstwa składa się z kilku podstawowych elementów:
1) Po pierwsze, partnerstwo musi odpowiadać na lokalne potrzeby. Wiąże się to z przeprowadzeniem szczegółowej analizy występujących problemów i skierowanie działań partnerstwa na obszary, w których występują rzeczywiste problemy.
2) Drugim etapem jest dobór członków partnerstwa. Opiera on się na analizie potencjału instytucji, które mogłyby uczestniczyć w partnerstwie.
3) Kolejnym elementem partnerstwa jest jego zawiązanie, które obejmuje przygotowanie i zaproszenie partnerów do współpracy, analizę ich oczekiwań, znalezienie formuły funkcjonowania partnerstwa, sposobu podejmowania decyzji i podziału obowiązków na członków partnerstwa. Partnerstwo, jak każde działanie, powinno mieć swój cel oraz plan działania. Poprzez cele partnerstwa powinien zostać określony obszar działania i problemy lokalne, którymi partnerstwo będzie się zajmowało. Cele partnerstwa powinny być realne do osiągnięcia.
4) Na dalszym etapie partnerstwo podejmuje działania na podstawie opracowanego planu działania i strategii partnerstwa.
5) Kolejnym etapem jest ocena realizowanych działań i osiągnięcia zakładanych rezultatów.
Bibliografia:
„Grupy Partnerskie. Od idei do współdziałania. Praktyczny poradnik”. Red. Rafał Serafin, Barbara Kazior, Anna Jarzębska. Kraków 2005.
„Przez współpracę do sukcesu. Partnerstwo lokalne na rynku pracy”. Red. Antoni Sobolewski.Warszawa 2007.
„Jak budować efektywne partnerstwa” Z. Wejcman, P. Jordan. BORIS – materiały szkoleniowe programu CELODIN.
„Partnerstwo bez granic” M. Jamrozik, M. Zmysłowski. Warszawa. Centrum Projektów Europejskich